ادا

نمایش‌گاه کتابِ شلوغ و سرانه‌ی مطالعه‌ای که در سال به دقیقه نمی‌رسد.

خدا رحمت کند سید شهیدان اهل قلم را :"تظاهر به دانایی هرگز جای‌گزین دانایی نمی‌شود."

رضا در افق

در بین هنرمندان نسل جدید (قدیمی‎های پیش‎کسوت جای خود) فقط معدودی هستند که تمایل دارم روزگاری با آن ها دیدار کنم و با آن‎ها گپی بزنم. باقی را ابداً (مثلا چند سال قبل خانم بازی‎گری را به طور اتفاقی در یکی از مجتمع‎های تفریحی، تجاری دیدیم. از دوست‎م اصرار برای با او عکس گرفتن و از من انکار. آخرش هم حرف، حرف من شد. چند هفته‎ی بعدش خانم بازی‎گر برنده‎ی سیمرغ شد!) یکی از این معدودها رضا امیرخانی است که من قبلا در موردش نوشته‌ام. وقتی شنیدم قرار است به نمایش‎گاه بیاید علی‎رغم این که روز قبل‎ش هم نمایش‎گاه بودم درنگ نکردم و رفتم. حاصل دو ساعت حضور و کلی سوال شد این:

یک) رمان جدیدش «ره‎ش» نام دارد که در مرحله‎ی نزدیک به ویراستاری قرار دارد و احتمال پاییز ام‎سال منتشر شود. اسم‎ش هم نکته‎ی ظریفی دارد. هم از واژگونی  واژه‎ی «شهر» گرفته شده و هم به معنای خود کلمه‎ی رهش که با موضوع کتاب ارتباط دارد.

دو) داستان‎ش در مورد توسعه‎ی شهری است و تضادها و مشکلات یک زن و شوهر شاغل در این حوزه. شخصیت اول این رمان برخلاف سایر رمان‎های‎ش زن است. و به گفته‎ی خودش از شخصیت‎های رمان‎های دیگرش هم در آن حضور دارد. مثلا ارمیای رمان ارمیا. خودش به شوخی گفت: فقط زورم به ارمیا می‎رسد!

سه) موقع امضای کتاب‎ها بسیار مقید بود که حتما اسم و فامیل خانم‎های امضاخواه را بپرسد و هیچ‎وقت زیر بار امضا برای اسم تنهای یک خانم نمی‎رفت!

چهار) خانمی برای او هدیه‎ای آورده بود که از ظاهرش برمی آمد انگشتری باشد. نپذیرفت. نپذیرفت. نپذیرفت. تا این‎که فهمید آن هدیه نه انگشتر که مینیمال شده‎ی انار روی جلد رمان من اوی‎ش هست. با کلی تشکر پذیرفت!

پنج) پسری از علاقه‎ی دوست‎ش به او گفت که متاسفانه نتوانسته در این دیدار حضور پیدا کند. پیش‎نهاد کرد که شماره‎اش را بگیرد و امیرخانی با او صحبت کند. امیرخانی پذیرفت و مدتی هم  تلفنی با دوست پسر گپ زد!

شش) در مورد فصل حذف‎شده‎ی کتاب نفحات نفت پرسیدم. گفت: عنوان‎ش «روحانیت نفتی» بوده. دیگر چیزی نگفتم. دیگر چیزی نگفت.

هفت) به شوخی گفتم: بعد از ارمیا و قیدار نوبت کدام پیام‎بر است؟ به خنده گفت: سلیمان نبی! یکی در آن جمع گفت: هرچه‎قدر می‎خواهی با پیام‎بران شوخی کن ولی اسم روحانیت را نیاور که دیگر از دست کسی کاری ساخته نیست. همه خندیدند!

هشت) در مورد ارتباط و تاثیر رشته‌ی تحصیلی‌ش بر نویسنده‌گی پرسیدم. جواب داد. یک جایی از جواب‌ش با مزاح گفت: اصلا به نظرم رییس جمهور باید توانایی حل معادلات دیفرانسیل را داشته‌باشد! شخصی در آن بین گفت: منظورش میرسلیم است! همه‌گی خندیدیم! ناگهان میرسلیم وارد غرفه‌ی انتشارات افق شد و با امیرخانی دیدار کرد!

چه خبر از نمایشگاه؟!

یک) در غرفه‎ی انتشارات...آقایان شاعر هم بودند و یک جورهایی جشن امضا به پا بود. هرکس که حتی آن‎ها را نمی‎شناخت هم به بهانه‎ی همان امضا هم که شده خودش را فن آن‎ها جا می‎زد و کتاب و یا حتی کتاب‎هایی از آن‎ها ابتیاع می‎کرد و در صف امضا قرار می‎گرفت. دم‎شان گرم. چه‎قدر مردمی. اما این‎که هی اصرار کنند و مثل یک کتاب‎فروش سعی کنند کتاب‎های‎شان را به مردم غالب کنند، نه در شان آن‎ها بود و نه در شان شعر!

دو) همین جور که داشتم غرفه‌های مهم را سرک می‌کشیدم خانم نویسنده را دیدم که داشت کتاب تازه‌اش را می‌فروخت. خوش‌م آمد. هم این‌که نشان می‌داد مردمی است و با یک کتاب خودش را گم نکرده و هم آن صف طویل را که دیدم، با خودم گفتم حتما کتاب خوبی است که این همه خاطرخواه دارد. از روی پیش‌خوان کتاب را برداشتم و تورقی کردم. حالا من واقعا به مرزبندی جنسیتی در ادبیات اعتقادی ندارم اما یاد حرف یکی از دوستان‌م افتادم:«خوبی نویسنده‌ی بانو بودن این است که حتی سیاه مشق‌هایی‌ش هم به واسطه‌ی زن بودن و حمایت هم جنسان‌ش اقل کم چند چاپ خریده می‌شود. اما خُب بدی‌ش هم این است که هیچ‌وقت نویسنده‌ی مهمی نمی‌شوند!»

سه) اینکه می‎توانستی در عرض کم‎تر از یک دقیقه سیم‎کارت همراه اول‎ت را فورجی کنی و این که با کمی باران کاسه کوزه‎ی خیلی ها به‎هم خورد و اینکه در غرفه‎ی انتشارات بین‎المللی برای کشورهای خارجی حس می‎کردی که دیگر در ایران نیستی از حاشیه‎های خوب، بد و بامزه‎ی این دوره بود.

چهار) جای کم و چینش بد کتاب‎ها در نشر افق حسابی توی ذوق می‎زد. شبیه صف کوپن‎های قدیمی که باید هول می‎دادی که چیزی ببینی و آخرش هم نمی‎توانستی، چون هول‎ت می‎دادند! اما در عوض سوره‎ی مهر حسابی لارج بازی درآورده‎بود. از غرفه‎اش که قد یک خانه برای زنده‎گی چهارنفر آدم بود تا قیمت کتاب‎های‎ش که برای بعضی هر صفحه‎اش از قیمت فتوکپی هر صفحه هم ارزان‎تر بود.

پنج) حجم عمده‎ی کتاب‎های ام‎سال‎م را نه رمان و داستان و شعر که در حوزه‎های دیگر خریدم. شاید محض تنوع و شاید هم این که هنوز تعدادی کتاب ادبی دارم که آن‎ها را نخواندم و نمی‎خواستم در دام جو بیفتم! البته بیش‎تر همین کتاب‎ها هم پی‎دی‎اف‎شان موجود بود اما نور و تاچ کجا و کاغذ و ورق‎زدن کجا؟!

راه‎نمایی کنم‎ت، نمایش‎گاه رفتن بلدی؟!

همان‎طور که حتما می‎دانید و آگاه‎ید مطابق سنت هر ساله، نم‎نم‎ک موسم برگزاری نمایش‎گاه بین المللی کتاب تهران در حال رسیدن است. (سیزدهم تا بیست و سوم همین ماه) و تا الان که من در خدمت شما هستم هم تکلیف دوستان بن بگیر و کتاب خر! مشخص شده و هم تکلیف دوستان بن بگیر و بن فروش میدان انقلاب! و هم بازار معرفی کتاب در گروه‎ها و شبکه‎های اجتماعی و سایت‎ها حسابی رو به راه است. پرانتز باز، کتاب‎خوارها که از مدت‎ها پیش لیست کتاب‎های‎شان را بسته‎اند و با پیش‎نهاد من و شما هم آن را تغییر نمی‎دهند، ادای کتاب‎خوان درآورها هم که دیگر نیازی به لیست و این سوسول بازی‎ها ندارند. هرچیزی که اسم‎ش را دوست داشتند! پس به نظرم معرفی کتاب آن هم این دم آخری سوسول بازی و یک پز کتاب‎خوانی بیش نیست!، پرانتز بسته. برای همین هم بنا ندارم که در این‎جا کتاب معرفی کنم اما بد ندیدم تجربه چند ساله‎ی حضور در نمایش‎گاه را با شما به اشتراک بگذارم. خصوصا شمایی که از آن سر کشور برای نمایش‎گاه می‎کوبید و می‎آیید. باشد که تلخی سفر شما را از کتاب دل‎زده نکند:

نیایید: بله! واقعا نیایید. اگر آخرین کتابی که خوانده‎اید کتاب مبتکران کنکور بوده و آخرین داستانی که خوانده‎اید بزبز قندی و تفاوت فیدل کاسترو را از مارکز نمی‎دانید و کلا علاقه‎ای هم به حوزه سیاست و اجتماعی ندارید بی‎خیال شوید. باور کنید چیزی را از دست نمی‎دهید و بعد از نمایش‎گاه همان کسی هستید که قبل از آن. آدم برای چیزی که دوست ندارد خودش را به زحمت نمی‎اندازد. تو بگو حتی در حد رفتن به سوپری سر کوچه باشد. مثلا من قهوه دوست ندارم. برای همین هم هیچ وقت نمایش‎گاه قهوه‎ای که هر سال بیخ گوش‎م برگزار می‎شود را نمی‎روم و هیچ اتفاقی هم نمی‎افتد! آدم عاقل نشستن زیر باد کولر و نوشیدن آب میوه سرد را به چند ساعت خسته‎گی و پیاده‎روی و عرق ریختن ترجیح می‎دهد!

اگر آمدید خوش‎آمدید اما کتاب نخرید: باز هم بله! با دوست بودن و یک پیک نیک نیم‎روزی داشتن هم سنت حسنه ای‎ست که می‎تواند به خرید کتاب هم ختم نشود. به چند دلیل: اولا بسیاری از نویسنده ها کتاب های جدیدشان را برای همین نمایش‎گاه گذاشته‎اند که خرید آن ها شبیه هندوانه دربسته است. نه خوب‎شان معلوم است و نه بدشان. این که چند ماه صبر کنیم تا بتوانیم نقدها و تشویق‎ها را بخوانیم و بعد دست به انتخاب بزنیم قطعا به خرید و نخواندن می‎ارزد! دوما بدون هیچ گونه رودربایستی این نمایش‎گاه از ارکان اصلی نابودی صنعت فروش کتاب است! چرا؟ کسی که اول سال همه کتاب‎های یک سال‎ش را بخرد، فقط جیب ناشران را پرو پیمان می‎کند. پس گناه کتاب فروش سر کوچه چیست که باید همه سال در مغازه‎اش مگس بپراند و آخر کار بزند  تو کار فروش بلال؟

خریدید، بخرید اما کم: چرای‎ش هم مشخص است. سنگ بزرگ نشانه نزدن است. شمایی که سی تا کتاب سی‎صد صفحه را اگر بر تمام روزهای سال هم تقسیم کنید و هر روز هم بخوانید باز هم نمی‎توانید ده تای‎ش را بخوانید خب دیگر چه کاری است؟ کم بخر همیشه بخر!

کوله بار کتاب‎هات روی دوش‎ت: کتاب‎ها رو میخواهید توی پلاستیک و با دست بگیرید؟ فکر کمر و ستون فقرات خودتان باشید. تازه چقدر می‎توانید پلاستیک‎تان را زمین بگذارید که کیف پول‎تان را از جیب در بیاورید؟!

پول آب را بدهیم، پول غذا جدا و دیگر هیچ: همین اول کار و سر راه‎تان لطف کنید و یک عدد آب‎معدنی سرد و یک ساندویچ خانه‎گی و دست‎ساز برای خودتان ابتیاع کنید! آن‎جا هست؟ می‎خندید؟ وقتی که وسط گشت و گذاری که دمای محیط‎ش مثل سونا می‎ماند تشنه‎تان شد، آن وقت من به شما می‎خندم. جایی که حاضرید برای یک آب خشک و خالی ده تومان هم بدهید اما نیست که نیست و شما باید کل مسیر آمده را برگردید. آن وقت چه‎گونه می‎توانید به تاول‎های پای‎تان بگویید تمام مسیر آمده اشتباه بود؟! در مورد غذا هم یک ساندویچ خانه‎گی بزرگ و خیلی ارزان و پاکیزه به‎تر است یا یک ساندویچ سرخ شده کوچک با روغن مانده صبح که پس از خوردن‎ش هم جیب‎تان خالی می‎ماند و هم جیب‎تان؟ خود دانید. از ما گفتن بود!

پیشاپیش نمایش‎گاه خوبی را برای‎تان آرزومندم!

*بازتاب همین مطلب در سایت جیم